Analoji

         Analojiler bilinen somut örnek ve materyallerle bilinmeyen veya zihinde kolay kolay canlandırılamayan soyut kavramlar arasında yapılan benzetmelerle, öğrenilmesi ve öğretilmesi zor olan olguların daha kolay bir şekilde anlaşılmasını sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Analojide kullanılan benzetmelerde açıklanmak istenen kavram “hedef”, hedef ile benzerliğin kurulduğu somut kavram ise “analog (kaynak)” olarak ifade edilmektedir. Analojilerin kullanılmasında hedef ve kaynak analog arasındaki benzeyen ve benzemeyen özelliklerin karşılaştırıldığı bir analoji haritası da hazırlanmaktadır (Kesercioğlu, Yılmaz, Huyugüzel Çavaş & Çavaş, 2004). Analoji haritasında benzerliğin kırılma noktası ifade edilerek öğrencilerin yanlış anlamalar oluşturmaları engellenmeye çalışılmaktadır. Analojiler her ne kadar öğrencilerin soyut kavramları zihinlerinde anlamlı bir şekilde yapılandırmalarında etki olsa da, öğrenciler analojilerde kırılma noktalarına dikkat etmedikleri zaman aşırı genelleme yaparak kavram yanılgıları oluşturabilmektedirler. Ayrıca öğrenciler analojide hedef ve kaynak analog arasındaki benzerlik ilişkisini, tam olarak zihinlerinde kuramadıkları zaman da analojiler öğrenciler için yarardan çok zarar unsuru olabilmektedir. Bu nedenledir ki analojilere iki ucu kesin kılıç benzetmesi yapılmaktadır (Çalık, 2006). Öğrencilerin soyut kavramları zihinlerinde daha etkili bir şekilde yapılandırabilmelerini sağlamak amacıyla pek çok araştırmada analojilerden faydalanılmaktadır. Literatürde ilgili çalışmalar incelendiğinde; “gaz basıncı” (Taylor & Lucas, 2000), “kromozom”, “fotosentez”, “maddenin halleri”, “göz yapısı”, “hücre” (Kesercioğlu vd., 2004), “çözeltiler” (Çalık, 2006), “yüzme-batma” (Orgil & Thomas 2007), “elektrik” (Kesercioğlu vd., 2004; İpek & Çalık, 2008), “endotermik ve ekzotermik reaksiyonlar” (Türk & Çalık, 2008), “ısı ve sıcaklık” (Kurnaz & Çalık, 2008), “sıvı basıncı” (Besson & Viennot, 2004; Şahin, Çalık & Çepni, 2009), “kimyasal denge” (Yıldırım, 2009) kavramları ile ilgili analojilerin kullanıldığı görülmektedir. 

Yukarıdaki metin Şahin'in (2010) doktora tezinden aynen alınmıştır.

Şahin, Ç. (2010). İlköğretim 8. Sınıf “Kuvvet Ve Hareket” Ünitesinde “Zenginleştirilmiş 5e Öğretim Modeli”ne Göre Rehber Materyaller Tasarlanması, Uygulanması Ve Değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.